Kişisel Farkındalık (Öz Farkındalık) Nedir? Nasıl Gelişir?



Öz-farkındalık ya da kişisel farkındalık, özellikleri, davranışları ve duyguları içeren özün farklı yönlerinin farkında olmayı içerir. Temel olarak, kişinin dikkatinin odağı olan psikolojik bir durumdur.

Kişisel farkındalık, öz kavramın ortaya çıkışındaki ilk bileşenlerinden biridir. Kendini tanıma, sizin kim olduğunuzun merkezinde olan bir şey olsa da, her günün her anında dikkatle odaklandığınız bir durum değildir. Bunun yerine, kişisel farkındalık, kim olduğunuzun dokusuna dokunur ve duruma ve kişiliğinize bağlı olarak farklı noktalarda ortaya çıkar.

İnsanlar tamamen bilinçli olarak doğmazlar. Yine de araştırmalar, bebeklerin basit bir kişisel farkındalık anlayışına sahip olduğunu bulmuştur. Bir bebeğin meme ucunu arama refleksi gibi davranışlarla kanıtlandığı gibi bebekler de başkalarından ayrı oldukları konusunda farkındalığa sahiptir. Araştırmacılar ayrıca yenidoğanların bile kişisel ve kişisel olmayan dokunuşları birbirinden ayırt edebildiğini buldu.

Kişisel Farkındalık Ne Zaman Oluşur?

Araştırmalar, benlik bilincinin daha karmaşık bir anlamda yaklaşık bir yaşında ortaya çıkmaya başladığını ve yaklaşık 18 aylıkken çok daha gelişmiş olduğunu göstermiştir.

Araştırmacılar Lewis ve Brooks-Gunn, öz farkındalığın nasıl geliştiğine bakarak çeşitli çalışmalar yapmıştır. Araştırmacılar bir bebeğin burnuna kırmızı bir nokta uyguladı ve sonra çocuğun aynaya bakmasını sağladı. Aynada kendilerini tanıyan çocuklar aynada yansıması yerine kendi burunlarına ulaşmışlardır. Bu da onların en azından bir dereceye kadar farkındalık düzeyine sahip olduklarını göstermektedir.

Lewis ve Brooks-Gunn, bir yaşın altındaki çocukların hiçbirinin aynadaki yansıması yerine kendi burunlarına ulaşamayacağını ulmuştur. 15 ila 18 ay arasındaki bebeklerin yaklaşık yüzde 25'i kendi burunlarına ulaşırken, 21 ila 24 aylıkların yaklaşık yüzde 70'i bunu yapmıştır.

Lewis ve Brooks-Gunn çalışmasının sadece bir bebeğin görsel farkındalığını gösterdiğine dikkat etmek önemlidir; çocuklar aslında yaşamın bu erken döneminde bile başka kişisel farkındalık biçimlerine sahip olabilirler. Örneğin, araştırmacılar Lewis, Sullivan, Stanger ve Weiss, duyguları ifade  etmenin, kendini tanımanın yanı sıra, diğer insanlarla ilgili olarak kendi hakkında düşünebilme yeteneğini de içerdiğini önermiştir.

Kişisel Farkındalık Nasıl Gelişir?

Araştırmacılar, frontal lob bölgesinde yer alan anterior cingulate cortex olarak bilinen alanın kişisel farkındalığın geliştirilmesinde önemli bir rol oynadığını öne sürmektedir. Araştırmalar, bu bölgenin, kendini tanıyan yetişkinlerde aktif hale geldiğini göstermek için beyin görüntülemeyi kullanmıştır. Lewis ve Brooks-Gunn deneyi, ön cingulate kortekste iğ hücrelerinin hızlı büyümesiyle çakışan bir yaş olan 18 aylık çocuklarda öz farkındalığın ortaya çıkmaya başladığını göstermektedir.

Bununla birlikte, bir çalışma , bir hastanın insula ve ön cingulate korteksi de dahil olmak üzere beynin alanlarına geniş hasar vermesine rağmen kişisel farkındalığını koruduğunu bulmuştur. Bu, beynin bu alanlarının öz-farkındalığın çoğu için gerekli olmadığını ve bunun yerine beyin ağları arasında dağılmış etkileşimlerden kaynaklanabileceğini göstermektedir.

Kişisel Farkındalık Seviyeleri

Peki çocuklar tam olarak ayrı varlıklar olarak kendilerini nasıl tanırlar? Araştırmacılar, çocukların doğum ile yaklaşık 4 ya da 5 yaş arasında bir dizi kişisel farkındalık düzeyi ile ilerlediğini öne sürüyorlar. Öz farkındalık, çocukların bir aynada kendi yansımalarına nasıl cevap verdikleri ile gözlemlenir.

Seviye 1: Farklılaşma - Bu noktada, çocuklar aynaya yansıttıklarının çevrede algıladıklarından farklı olduğunu fark etmeye başlar.

Seviye 2: Durum - Bu kişisel farkındalık seviyesi, aynanın yüzeyinde kendi kendine yapılan hareketlerin görülebildiğine dair artan bir anlayışla karakterize edilir. Çocuklar ayrıca gözlemledikleri kendi hareketlerinin de farkındadır.

Seviye 3: Tanımlama - Bu noktada, çocuklar aynadaki görüntüyü kendilerine geri bakan bir başkası yerine kendileri olarak tanırlar.

Seviye 4: Kalıcılık - Çocuklar sadece aynada yansıyan kendilerini tanımlayamazlar, ayrıca fotoğraflarda ve videolarda da kendi görüntülerini tanımlayabilirler.

Seviye 5: Öz-bilinç veya "meta" öz-farkındalık - Bu seviyede, çocuklar yalnızca kendi bakış açılarından kendilerini tanımazlar, aynı zamanda başkalarının kafasında nasıl olduklarının da farkında olurlar.

Farkındalık Türleri

Psikologlar genellikle kişisel farkındalığı, kamuya açık ya da özel olmak üzere iki farklı türe ayırır.

Toplumsal Bilinç

Bu tür, insanlar başkalarına nasıl göründüklerinin farkında olduklarında ortaya çıkar. Toplumsal öz-farkındalık, insanların sunum yaparken veya bir grup arkadaşla konuşurken olduğu gibi, ilgi odağı olduğu durumlarda ortaya çıkar.

Bu tür bir kişisel farkındalık çoğu zaman insanları sosyal normlara uymaya zorlar. İzlendiğimizi ve değerlendirildiğimizi fark ettiğimizde, genellikle sosyal olarak kabul edilebilir ve arzu edilir şekilde davranmaya çalışırız.

Ayrıca insanların sıkıntılı, endişeli veya başkaları tarafından nasıl algılandıkları konusunda endişelendiği değerlendirme kaygısına yol açabilir.

Özel Bilinci

Bu tür, insanlar kendilerinin bazı yönlerinin farkında olduklarında, ancak yalnızca özel bir şekilde olduklarında olur.

Örneğin, yüzünüzü aynada görmek bir tür kişisel öz farkındalıktır. Önemli bir test için çalışmayı unuttuğunuzu fark ettiğinizde, midenizde ağrı hissetmek veya çekici olduğunu düşündüğünüz birisini gördüğünüzde kalbinizin çarptığını hissetmek de özel kişisel farkındalık örnekleridir.

Öz-Bilinç: Yüksek Bilinçli Bir Bilinç Hali

Bazen insanlar aşırı derecede kendini tanıyabilir ve öz bilinç olarak bilinen şeye sapabilir.

Hiç herkesin seni izlediğini, davranışlarını değerlendirdiğini ve sonra ne yapacağını görmeyi beklediğini hissettin mi? Bu artan kişisel farkındalık durumu, bazı durumlarda kendinizi garip ve gergin hissetmenize neden olabilir.

Pek çok durumda, bu öz-bilinçlilik duyguları sadece geçicidir ve “spot ışığında” olduğumuz durumlarda ortaya çıkar. Bununla birlikte, bazı insanlar için aşırı öz bilinç, sosyal kaygı bozukluğu gibi kronik bir durumu yansıtabilir .

Özel olarak bilinçli olan insanlar, hem iyi hem de kötü bir şey olabilen daha yüksek düzeyde bir kişisel öz farkındalığa sahiptir. Bu insanlar duygu ve inançlarının daha farkında olma eğilimindedir ve bu nedenle kişisel değerlerine bağlı olmaları daha olasıdır. Bununla birlikte, artan stres ve kaygı gibi olumsuz sağlık sonuçlarından da muzdarip olmaları daha olasıdır.

Toplumsal olarak bilinçli insanlar, daha yüksek düzeyde bir kamu öz farkındalığı seviyesine sahiptir. Diğer insanların kendilerini nasıl gördükleri hakkında daha fazla düşünmeye meyillidirler ve çoğu zaman diğer kişilerin kendi görüşlerine veya davranışlarına dayanarak onları yargıladıkları konusunda endişelenirler. Sonuç olarak, bu bireyler grup normlarına sadık kalmaya ve kendilerini kötü görünmelerine veya utanmalarına neden olabilecek durumlardan kaçınmaya çalışırlar.

Özetle

Öz-farkındalık kendimizi nasıl anladığımız ve başkaları ve dünya ile olan ilişkimizde kritik bir rol oynar. Kendini tanıma, kendini başkalarıyla olan ilişkiler içinde değerlendirmeni sağlar. Son derece yüksek bir öz-farkındalık anlayışına sahip insanlar için aşırı öz-bilinçlilik ortaya çıkabilir. Yaşamınızı olumsuz yönde etkileyen öz-bilinç ile mücadele ettiğinizi düşünüyorsanız, bu duygularla baş edebilmek için neler yapabileceğiniz hakkında daha fazla şey öğrenmek için belirtilerinizi doktorunuzla görüşün.

Post a Comment

0 Comments